Perusahaan Rekaman Lokananta, 1956-1990-An: Perkembangan Produksi dan Kiprahnya dalam Penyebarluasan Seni Pertunjukan Jawa Surakarta

https://doi.org/10.22146/sasdayajournal.36457

Dhanang Respati Puguh(1*)

(1) Departemen Sejarah Fakultas Ilmu Budaya, Universitas Diponegoro, Semarang
(*) Corresponding Author

Abstract


This article examines on the role of Lokananta in disseminating Javanese performing arts of Surakarta during 1956-1990. It is focused on records production either in vinyl or tape cassettes and its distribution. This article composed using historical method and utilize wide range of historical sources, such as archives, newspapers, vinyl and cassette covers, articles, books, and oral history. The results showed that during 1957-1971, Lokananta has produced vinyl records which were classified into National Music, Regional Entertainment, and Regional Theatre Music. In that period, Lokananta production was dominated by recording of National Music and Music-Theatre of Central Java. During 1971-1985 Lokananta produced many music and theatre records of Central Java printed into cassette tape. In 1985-1990’s, Lokananta produced and made reproduction on cassette recordings. Quantitatively, production and reproduction recording number has drastically decreased compared to the previous period. Records vinyl and tape cassettes sale, as well as the distribution via Radio Republik Indonesia and private broadcasts, proved that Lokananta has been instrumental in disseminating Javanese performing arts of Surakarta.


Keywords


Lokananta, Radio Republik Indonesia, seni pertunjukan Jawa, piringan hitam, kaset.

Full Text:

PDF


References

Arsip, Surat Kabar, dan Majalah

Daftar Kaset Lokananta. t.t. Surakarta: Perum PNRI Cabang Surakarta. Khazanah Arsip Lokananta Surakarta.

“Merga Pembadjakan P.N. Lokananta Lumpuh, Ganti Ngrekam Cassete”, Djaka Lodang, No. 65 Minggu Katelu September 1972 Th. II.

“Peraturan Pemerintah Republik Indonesia Nomor 215 Tahun 1961 tentang Pendirian Perusahaan Negara ‘Lokananta’”. Khazanah Arsip Lokananta Surakarta.

“PN Lokananta”, Parikesit, No. 3 Th I, 6 Mei 1973.

“Rekaman Kesenian ing Pita Kaset”, Mekar Sari, No. 11 Taun XIX, 1 Agustus 1975.

“Sambutan Sekretaris Jenderal Departemen Penerangan RI pada Upacara Serah Terima, Sumpah Jabatan dan Pelantikan Direktur Utama PN. Lokananta, Surakarta, Agustus 1998”. Khazanah Arsip Lokananta Surakarta.

“Siaran-siaran Gendhing Jawa Laris”, Jaya Baya, No. 21/ XXVII, 28 Januari 1973.

“Surat Keputusan Menteri Penerangan No. 105/Kep/Menpen/1972, tertanggal 13 November 1972”. Khazanah Arsip Lokananta Surakarta.

Artikel dan Buku

Black, Jeremy & Donald M. MacRaild. Studying History. 2007. New York: Palgrave Macmillan.

Departemen Penerangan. 1965. 20 Tahun Indonesia Merdeka Jilid IX: Departemen Penerangan. Jakarta: Departemen Penerangan.

Jurriens, Edwin. 2006. Ekspresi Lokal dalam Fenomena Global: Safari Budaya dan Migransi, terjemahan Hersri Setiawan. Jakarta: LP3ES –KITLV.

Haryanto, S.. 1988. Pratiwimba Adiluhung: Sejarah dan Perkembangan Wayang. Jakarta: Djambatan.

Kriswanto. 2008. Dominasi Karawitan Gaya Surakarta di Daerah Istimewa Yogyakarta Surakarta: ISI Press Solo.

Mulyadi, Muhammad. 2009. Industri Musik Indonesia, Suatu Sejarah. Bekasi: Koperasi Ilmu Pengetahuan Sosial.

Departemen Penerangan Republik Indonesia. 1976. Radio Republik Indonesia. Jakarta: Direktorat Jenderal Radio-Televisi-Film Departemen Penerangan Republik Indonesia.

Suparno, T. Slamet. 2007. Seni Pedalangan Gagrak Surakarta: Butir-butir Kearifan Lokal sebagai Solusi Problimatik Mutakir. Surakarta: ISI Press.

Sutton, R. Anderson. 1991. Traditions of Gamelan Music in Java: Musical Pluralism and Regional Identity. Cambridge: Cambridge University Press.

Theodore KS. 2013. Rock ‘n Roll: Industri Musik Indonesia (Dari Analog ke Digital). Jakarta: Penerbit Buku Kompas.

Vetter, Roger. 1988. “Book Reviews”, Asian Music, Vol. 19 No. 2 (Texas: University of Texas Press), hlm. 161-164.

Waridi. 2006. Karawitan Jawa Masa Pemerintahan PB X: Perspektif Historis dan Teoretis Surakarta: ISI Press.

Widiastuti, Rini. 2007. Menapak Jejak S. Kardjono. Jakarta - Yogyakarta: Surya Kirana dan Aksara Indonesia.

Yampolsky, Philip. 1995. “Forces for Change in Regional Performing Arts of Indonesia”, Bijdragen Toot de Taal-, Land-en Volkenkunde, Deel 151, 4e Aflevering.

Yampolsky, Philip. 1987. Lokananta A Discography of The National Recording Company of Indonesia 1957-1985. Madison, Wisconsin: Center for Southeast Asian Studies University of Winconsin.

Sampul Kaset dan Piringan Hitam

ASKI/TBS Surakarta. Jemparingan. Surakarta: Lokananta ACD 224.

ASKI/TBS Surakarta. Jenthayu. Surakarta: Lokananta ACD 222.

ASKI/TBS. Bajra Danta: Gendhing & Tari Bali Klasik – Kreasi. Surakarta: Lokananta ACD 223.

Blambangan Group. Kendhang Kempul: Jamilah. Surakarta: Lokananta ACD 225.

Blambangan Group. Kendhang Kempul: Tari Kejang. Surakarta: Lokananta ACD 226.

Gandrung Sugiati – Atun Hanipah. Keok-keok: Gandrung Blambangan Vol. 1. Surakarta: Lokananta ACD 216.

Gandrung Sugiati – Atun Hanipah. Ketemu Maning: Gandrung Blambangan Kreasi Baru Vol. 2. Surakarta: Lokananta ACD 217.

Gandrung Sugiati – Atun Hanipah. Manasi Ati Gandrung Blambangan Vol. 2. Surakarta: Lokananta ACD 218.

Karawitan Ngesti Budhaya. Palaran Nyamleng 1-4. Surakarta: Lokananta ACD 263-266.

Karawitan RRI Surakarta. Aneka Palaran Vol. 1. Surakarta: Lokananta ACD 271.

Karawitan RRI Surakarta. Aneka Palaran Vol. 2. Surakarta: Lokananta ACD 272.

Karawitan Sekati Laras Tuban. Aku Cocok. Surakarta: Lokananta ACD 242.

Karawitan Sekati Laras Tuban. Aku Seneng. Surakarta: Lokananta ACD 244.

Karawitan Sekati Laras Tuban. Kembang Kangkung. Surakarta: Lokananta ACD 243.

Karawitan Sekati Laras Tuban. Pahlawan Ranggalawe. Surakarta: Lokananta ACD 241.

Karawitan Studio RRI Surakarta. Kasmaran 4. Surakarta: ACD 237.

Karawitan Studio RRI Surakarta Kasmaran 4. Surakarta: ACD 254.

Karawitan Studio RRI Surakarta. Kasmaran 4 (Surakarta: ACD 255.

Karawitan Studio RRI Surakarta. Mijil Sulastri. Surakarta: Lokananta ACD 235.

Karawitan Studio RRI Surakarta. Ranumanggala. Surakarta: Lokananta ACD 236.

Karawitan Trima Lowung. Geyong Kenthil. Surakarta: Lokananta ACD 279.

Karawitan Trima Lowung. Goyang Sragen. Surakarta: Lokananta ACD 278.

Karawitan Trima Lowung. Sragen Asri. Surakarta: Lokananta ACD 280.

Keluarga ASKI Surakarta. Jineman Kreteg Ciut. Surakarta: Lokananta ACD 239.

Keluarga ASKI Surakarta. Jineman Tulis Kresna. Surakarta: Lokananta ACD 240.

Keluarga Karawitan RRI Surakarta. Bantheng Wareng. Surakarta: Lokananta ACD 212.

Keluarga Karawitan Studio RRI Surakarta. Gendhing-gendhing Jawa Karya Ki Nartosabdho Surakarta: Lokananta BRD-017.

Keluarga Karawitan Studio RRI Surakarta. Kembang Glepang. Surakarta: Lokananta BRD-023.

Keluarga Karawitan Studio RRI Surakarta. Palaran Gobyok 8. Surakarta: Lokananta ACD 238.

Kesenian Jawa RRI Nusantara II Yogyakarta. Palaran Gobyok 10. Surakarta: Lokananta ACD 262.

Kesenian Jawa RRI Nusantara II Yogyakarta. Palaran Gobyok 9. Surakarta: Lokananta ACD 260.

Kesenian Jawa Studio RRI Nusantara II Yogyakarta. Sinom Jenggleng. Surakarta: Lokananta ACD 261.

Kesenian Jawa Studio Yogyakarta. Gambir Sawit Sembung Gilang. Surakarta: Lokananta ACD 268.

Kethoprak Mataram Sapta Mandala Kodam IV Diponegoro. Bekel Dipa Winisuda. Surakarta: Lokananta ACD 258).

Kethoprak Mataram Sapta Mandala Kodam IV Diponegoro. Geger Wilwatikta. Surakarta: Lokananta ACD 257.

Kethoprak Mataram Sapta Mandala Kodam IV Diponegoro. Patih Nambi Gugur. Surakarta: Lokananta ACD 256.

Kethoprak Mataram Sapta Mandala Kodam IV Diponegoro. Sumpah Palapa. Surakarta: Lokananta ACD 259.

Ki Manteb Soedarsono. Bima Suci. Surakarta: Lokananta ACD 281.

Ki Manteb Soedarsono. Prabu Sumilih. Surakarta: Lokananta ACD 232.

Krida Irama. Tayub Royal (Gaya Sala). Surakarta: Lokananta ACD 275.

Lokananta ALD-013.

Maridi Budaya Surakarta. Golek Mugirahayu. Surakarta: Lokananta ACD 253.

Maridi Budaya Surakarta. Padhang Bulan. Surakarta: Lokananta ACD 252.

Nartosabdho. Gara-gara. Iringan Karawitan Studio RRI Surakarta Pimpinan P. Atmosunarto. Surakarta: Lokananta BRD-014.

Ngripto Raras. Kasmaran 3. Surakarta: Lokananta ACD 213.

Pagujuban Karawitan “Tjondong Raos”. Reyog Ponorogo. Surakarta: Lokananta Record ARD-042.

Paguyuban Karawitan Condhong Raos. Gendhing-gendhing Karya Ki Nartosabdho Vol. 1: Setya Tuhu, Bribil, Santimulya. Lokananta – Dian Record 9604 LD.

Paguyuban Karawitan Condhong Raos. Gendhing-gendhing Karya Ki Nartosabdho Vol. 3: Aja Lamis, Randha Nunut Banyumasan, Glopa-glape. Lokananta – Dian Record 9604 LD.

Paguyuban Karawitan Semanggi. Olang Aling. Surakarta: Lokananta ACD 251.

Paguyuban Karawitan Semanggi. Dril Dor Lumajang . Surakarta: Lokananta ACD 249.

Paguyuban Karawitan Semanggi. Gagahan Sempayung (Surakarta: Lokananta ACD 250.

Paguyuban Karawitan Semanggi. Jula-juli Kembang Lambe. Surakarta: Lokananta ACD 248.

Paguyuban Krida Wirama. Kembang Gayam. Lokananta ACD 269.

Paguyuban Krida Wirama. Ladrang Pangkur Kethoprakan. Surakarta: Lokananta ACD 270.

Paguyuban Ngesti Laras. Retting. Surakarta: Lokananta ACD 276.

Paguyuban Purba Kencana. Blenderan Calung. Surakarta: Lokananta ACD 231.

Paguyuban Purba Kencana. Jalak Pita Banyumasan. Surakarta: Lokananta ACD 227.

Paguyuban Purba Kencana. Kulu-kulu Banyumasan. Surakarta: Lokananta ACD 230.

Paguyuban Purba Kencana. Malang Dhei Calung. Surakarta: Lokananta ACD 229.

Paguyuban Purba Kencana. Tari Pasihan. Surakarta: Lokananta ACD 228.

Paguyuban Raras Irama. Solo Berseri. Surakarta: Lokananta ACD 273.

Pusat Latihan Tari Bagong Kussudiardjo. Gema Nusantara. Surakarta: Lokananta ACD 247.

Pusat Latihan Tari Bagong Kussudiardjo. Ronggeng Parung. Surakarta: Lokananta ACD 246.

Pusat Latihan Tari Bagong Kussudiardjo. Roro Wilis. Surakarta: Lokananta ACD 245.

Raras Irama. Gara-gara. Surakarta: Lokananta ACD 274.

Seni Jawa Studio Jakarta. Ayun-ayun (Surakarta: Lokananta ACD 267.

Sidik dkk.. Kepatil Iwak Lele. Surakarta: Lokananta ACD 221.

Sidik dkk.. Jula-juli Kentrungan. Surakarta: Lokananta ACD 220.

Wajang Orang Ngesti Pandawa. Anoman Duta. Surakarta: Lokananta Record BRD-028.

Daftar Informan

Mintarjo (Pegawai Lokananta 1961-1990; Asisten Pengarah Acara (1972-1977); Pengarah Acara Rekaman (1978-1990).

R. Iman Muhadi (Pensiunan Pegawai Lokananta).



DOI: https://doi.org/10.22146/sasdayajournal.36457

Article Metrics

Abstract views : 4342 | views : 3207

Refbacks

  • There are currently no refbacks.




Copyright (c) 2018 SASDAYA: Gadjah Mada Journal of Humanities

Creative Commons License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International License.

Registered number ISSN 2549-3884 (online) 

 hit
counter View My Stats