Strategi Koninklijk Magnetisch en Meteorologisch Observatorium te Batavia dalam Edukasi Cuaca, 1930-1941
Abstrak
Abstrak
Iklim dan cuaca telah mempengaruhi berbagai aspek dalam kehidupan sehari-hari di Indonesia—termasuk ketika masih bernama Hindia Belanda, mulai dari arsitektur, pakaian, hingga pertanian. Bentang alam yang beragam, seringnya gempa bumi, banyaknya gunung berapi, serta keragaman flora dan fauna, mendorong pendirian Koninklijk Magnetisch en Meteorologisch Observatorium di Hindia Belanda pada 1866. Observatorium ini memainkan peran penting dalam mengumpulkan berbagai informasi, khususnya mengenai cuaca. Bila pengetahuan tidak disebarluaskan, manfaatnya tidak akan disadari, terlebih dengan perkembangan yang makin pesat. Lantas, KMMO perlu menggunakan berbagai strategi dan media agar informasi menjangkau masyarakat secara efektif.
Abstract
The climate and weather have had a significant impact on daily life in Indonesia, including when it was still called the Dutch East Indies, from architecture, clothes, and agriculture. The country’s unique geography, including frequent earthquakes, numerous volcanoes, and diverse flora and fauna, led to the establishment of Koninklijk Magnetisch en Meteorologisch Observatorium in the Dutch East Indies in 1866. This observatory played a crucial role in gathering valuable information, particularly about the weather. If this knowledge is not shared, its significance will not be realized, especially with the rapid development. Hence, KMMO needs to use various strategies and media so that information reaches the public effectively.
Referensi
W. F. Theunissen, W. K. Mertens, dan J. A. Fischer (eds.). Mededeelingen van den Dienst der Volksgezondheid in Nederlandsch-Indië. Nationaal Rapport van Nederlandsch-Indië. Intergouvernementeele Conferentie Van Landen in Het Verre Oosten Voor Landelijke Hygiene, 1937.
Regeerings Almanak voor Nederlandsch-Indië: Eerste Gedeelte, 1931.
Regeerings Almanak voor Nederlandsch-Indië: Eerste Gedeelte, 1939.
Staatsblad van Nederland-Indië 1927 No. 396 Tentang Datum Van Opening Van De Geneeskundige Hoogeschool Te Batavia. Reglement Van Gemelde Hoogeschool, 1927.
Artikel Jurnal
Boomgaard, Peter (2008). “The Making and Unmaking of Tropical Science: Dutch Research on Indonesia, 1600-2000.” Bijdragen Tot De Taal-, Land- En Volkenkunde 162, 2: 191–217.
Goss, Andrew (2009). “Decent Colonialism? Pure Science and Colonial Ideology in the Netherlands East Indies, 1910-1929.” Journal of Southeast Asian Studies 40, 1: 187–214.
Nordholt, Henk Schulte (2011). “Modernity and Cultural Citizenship in the Netherlands Indies: An Illustrated Hypothesis.” Journal of Southeast Asian Studies 42, 3: 435–457.
Putut Wisnu Kurniawan (2017). “Sejarah Berdirinya Perguruan Rakyat (Volksuniversiteit) 1928 di Jakarta.” Jurnal HISTORIA 5, 1: 15-30.
Rachmani Puspitadewi (2006). “Aspek Hukum Penyelenggaraan Radio Swasta Di Indonesia.” Jurnal Hukum Pro Justitia 24, 3: 271–291.
Buku
Akas Pinaringan Sujalu, Akas Yekti Pulihasih, dan Maya Preva Biantary (2022). Instrumentasi Klimatologi dan Meteorologi. Sleman: Zahir Publishing.
Blackburn, Susan (2011). Jakarta: Sejarah 400 Tahun, terj. Gatot Triwira. Jakarta: Masup Jakarta.
Boerema, J (1934). Observations Made at Secondary Stations in the Netherlands Indies. Leiden: Martinus Nijhoff.
Martinus Nijhoff (1935). Fondscatalogus van de N.V. Uitgevers Maatschappij Martinus Nijhoff: Uitgaven van de jaren 1932-1934. Leiden: Martinus Nijhoff.
Goss, Andrew (2011). The Floracrats: State-sponsored Science and the Failure of the Enlightenment in Indonesia. Madison: The University of Wisconsin Press.
Grove, Richard, dan George Adamson (2018). El Nino in World History. London: Palgrave Macmillan.
Kuntowijoyo (2013). Pengantar Ilmu Sejarah. Sleman: Penerbit Tiara Wacana.
Stroomberg, J. (2018). Hindia Belanda 1930, terj. Heri Apriyono. Yogyakarta: IRCiSoD.
Pyenson, Lewis (1989). Empire of Reason: Exact Sciences in Indonesia, 1840-1940. Leiden: Bril.
Van Berkel, Klaas, Albert van Helden, dan Lodewijk Palm (eds.) (1999). A History of Science in the Netherlands: Survey, Themes and Reference. Leiden: Koninklijk Brill NV.
Van Gent, L. F., W. A. Penard, dan D. Rinkes (eds.) (1924). Indië in Woord en Beeld: Pictorial Netherlands East Indies. Weltevreden: Topografische Inrichting.
Foto
KITLV 29018. Personeel van het Koninklijk Magnetisch En Meteorologisch Observatorium te Batavia. 1923. Leiden University Libraries Digital Collections. Diakses pada 5 Desember 2023 dari http://hdl.handle.net/1887.1/item:805519.
Surat Kabar dan Majalah
Algemeen Dagblad, 7 April 1949.
Algemeen Handelsblad voor Nederlandsch-Indië, 28 Maret 1936.
Algemeen Handelsblad voor Nederlandsch-Indië, 11 Februari 1937.
Algemeen Handelsblad voor Nederlandsch-Indie, 21 November 1939.
Bataviaasch Nieuwsblad, 17 Mei 1926.
Bataviaasch Nieuwsblad, 24 Juni 1935.
Bataviaasch Nieuwsblad, 9 Mei 1936.
Bataviaasch Nieuwsblad, 27 Agustus 1937.
Bataviaasch Nieuwsblad, 29 Desember 1939.
Deli Courant, 25 Juli 1935.
Deli Courant, 25 Oktober 1935.
Deli Couran, 29 Maret 1938.
De Huisvrouw in Indië: Orgaan van de Vereeniging van Huisvrouwen te Batavia, no. 10, 1 Oktober 1935.
De Indische Courant, 30 Januari 1937.
De Indische Courant, 20 November 1939.
De Koerier, 26 Maret 1938.
De Locomotief, 14 Januari 1930.
De Locomotief, 16 Juli 1935.
De Locomotief, 16 Desember 1935.
De Sumatra Post, 22 Maret 1932.
De Sumatra Post, 31 Maret 1941.
De Telegraaf, 22 Juli 1967.
De Tijd: Godsdientig-staatkundig Dagblad, 26 Oktober 1956.
Het Dagblad: Uit van de Nederlandsch Dagbladpers te Batavia, 10 Maret 1947.
Het Dagblad: Uit van de Nederlandsch Dagbladpers te Batavia, 18 Oktober 1946.
Het Dagblad: Uit van de Nederlandsch Dagbladpers te Batavia, 6 April 1949.
Het Nieuws van den dag voor Nederlandsch-Indië, 22 Oktober 1935.
Het Nieuws van den dag voor Nederlandsch-Indië, 8 November 1935.
Het Nieuws van den dag voor Nederlandsch-Indië, 2 Juli 1936.
Het Nieuws van den dag voor Nederlandsch-Indië, 25 Maret 1937.
Het Niews van den Dag voor Nederlandsch-Indie, 7 Februari 1939.
Het Vaderland: Staat-en Letterkundig Nieuwsblad, 12 Juli 1935.
Landbouw: Tijdschrift der Vereeniging van Landbouwconsulenten in Nederlandsch-Indië. 1930.
Natuurkundig Tijdschrift voor Nederlandsch-Indië, 1930, Deel: XC. 1930.
Nieuw Utrechtsch Dagblad, 9 Juli 1953.
Ontwakend Volk: Maandblad tot Vorming van den Nederlandschen geest. 1943.
Radiobode: Officieel Orgaan van de Algemeene Vereeniging Radio-Omroep, no. 13, 29 Maret 1936.
Laman Resmi Pemerintah
“Sejarah | BMKG.” Badan Meteorologi, Klimatologi, dan Geofisika. Diakses pada 15 September 2024 dari https://www.bmkg.go.id/profil/?p=sejarah.
By publishing articles in the Histma, author(s) agree to transmit the publication right to Histma under the Creative Commons. Thus, you are allowed to access, copy, transform and redistribute the articles under any lawful purposes by giving proper credit to the original author(s) and Histma as well.
Histma uphold the rights to store, convert or reformat media, manage within its database, maintain and publish article without the consent of the author with full acknowledgement of author rights as copyright owner.
The article is published in print and electronic form. The electronic form is open access for the purpose of education and research.
